8 اصل طراحی محتوای چند رسانه ای

کتاب “e-learning and the science of instruction” از روبرت مایر و ریچارد کلارک است. در این کتاب، نویسندگان به بررسی روش‌های طراحی و تدریس دوره‌های آموزشی و

طراحی محتوای چند رسانه ای آنلاین می‌پردازند و از دیدگاه علمی بررسی می‌کنند که چگونه می‌توان با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های آموزشی، بهترین نتیجه را از آموزش آنلاین به دست آورد.

در این کتاب، نویسندگان به بررسی مفاهیم اساسی طراحی آموزش آنلاین و طراحی محتوای چند رسانه ای می‌پردازند، به عنوان مثال، چگونگی انتخاب محتوا، طراحی محتوا، روش‌های ارزیابی، فناوری‌های آموزشی و روش‌های طراحی دوره‌های آموزشی بهینه.

همچنین، در این کتاب به بررسی اصول و قواعد علمی در زمینه آموزش و یادگیری می‌پردازند و نشان می‌دهند که چگونه این اصول می‌توانند در طراحی دوره‌های آموزشی آنلاین به کار گرفته شوند.

8 نکتۀ مهم در مورد طراحی محتوای چند رسانه ای

از جمله مباحثی که در این کتاب مورد بررسی قرار می‌گیرد، می‌توان به این موارد اشاره کرد:

- ارائه نکات و راهنمایی‌هایی برای طراحی دوره‌های آموزشی آنلاین موثر، بهینه و با کیفیت بالا
- توضیح اصول و قواعد علمی در زمینه آموزش و یادگیری و نشان دادن چگونگی بهره‌گیری از این اصول در طراحی دوره‌های آموزشی آنلاین
- بررسی نحوه توانمندسازی دانشجویان در آموزش آنلاین و ارائه راه
- بررسی نحوه ترکیب تکنولوژی و آموزش در دوره‌های آموزشی آنلاین و تأثیر آن بر بهبود یادگیری دانشجویان
- بررسی مزایا و معایب آموزش آنلاین در مقایسه با آموزش حضوری
- توضیح انواع فرایندهای یادگیری و راهکارهایی برای بهبود هر یک از این فرایندها در دوره‌های آموزشی آنلاین
- بررسی نحوه تأثیرگذاری عوامل شناختی مانند توجه، حافظه و انتقال دانش بر یادگیری و نشان دادن چگونگی بهره‌گیری از این عوامل در طراحی دوره‌های آموزشی آنلاین
- توضیح اصول طراحی و استفاده از چارچوب‌های یادگیری مجازی و ارائه نمونه‌های کاربردی از این چارچوب‌ها در طراحی دوره‌های آموزشی آنلاین

8 اصل تولید محتوای چند رسانه ای که در این کتاب به آن پرداخته شده است:

کتاب “e-learning and the science of instruction” هشت اصل برای تولید محتوای چندرسانه‌ای در دوره‌های آموزشی آنلاین شناسایی کرده است. این اصول عبارتند از:

1- اصل چند رسانه‌ ای بودن (Multimedia Principle):

استفاده از چندین رسانه برای ارائه مطالب آموزشی مانند تصاویر، ویدئو، صدا و متن باعث بهبود یادگیری می‌شود.

2- اصل مجاورت (Contiguity Principle):

ارتباط محتوا و تصویر مربوط به آن در یک قسمت از صفحه نمایش متمرکز شود و اطلاعات را به صورت همزمان و در محل مناسب ارائه کنید.

3- اصل چندحسی (Modality Principle):

استفاده از رسانه‌های مناسب برای ارائه مطالب آموزشی برای بهبود یادگیری، مثل استفاده از ویدیو برای نمایش فرآیند‌ها.

4- اصل حشو (Coherence Principle):

یکپارچگی محتوا و ساختار داستان به کاهش تلفات حافظه و تسهیل یادگیری کمک می‌کند.

5- اصل تکرار (Redundancy Principle):

تکرار یک مطلب آموزشی با استفاده از رسانه‌های مختلف مانند متن، تصویر و ویدئو، بهبود حافظه و یادگیری دانشجویان را بهبود می‌بخشد.

6- اصل شخصی سازی (Personalization Principle):

استفاده از محتوایی که با نیاز و سطح دانش دانشجویان هماهنگ شده است، باعث بهبود یادگیری آن‌ها می‌شود.

7- اصل تقطیع (Segmenting Principle):

تقسیم محتوای آموزشی به بخش‌های کوچک‌تر با استفاده از رسانه‌های مختلف، کمک به یادگیری و حفظ محتوا می‌کند.

8- اصل پیش آموزش (Pre-training Principle):

ارائه یک نمونه کلی از محتوایی که در دوره آموزشی آینده ارائه خواهد شد، به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا با مفاهیم جدید آشنا شوند و درک بهتری از آن‌ها پیدا کنند.

این هشت اصل می‌توانند به عنوان راهنمایی برای تولید محتوای آموزشی چندرسانه‌ای به کار گرفته شوند و بهبود یادگیری دانش‌آموزان در دوره‌های آموزشی آنلاین را تسهیل می‌کنند.

حال به توضیح بیشتری از هر کدام از اصول می‌پردازم:

1- اصل چند رسانه‌ ای بودن (Multimedia Principle):

اصل اول تولید محتوای چند رسانه‌ای، به معنای استفاده از چندین رسانه مختلف در آموزش است. برای مثال، در یک کلاس درس برای آموزش مفاهیم جدید، می‌توان از تصاویر، ویدئوها، پاورپوینت و نمودارهای مختلف استفاده کرد تا یادگیری دانش‌آموزان را بهبود بخشید.

برای توضیح بیشتر، فرض کنید که در یک کلاس درس ریاضی، مفهومی مثل «اعداد مربعی» به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود. معلم می‌تواند با استفاده از تصاویر و نمودارها، این مفهوم را بهتر به دانش‌آموزان توضیح دهد. همچنین، با استفاده از پاورپوینت، می‌توان مثال‌هایی از اعداد مربعی را به دانش‌آموزان نشان داد. همچنین، با استفاده از ویدئو، می‌توان نحوه حل مسئله‌هایی که با اعداد مربعی مرتبط هستند را به دانش‌آموزان آموزش داد.

با استفاده از چندین رسانه مختلف، دانش‌آموزان به راحتی می‌توانند مفاهیم را درک کنند و یادگیری بهتری را تجربه کنند. به عبارت دیگر، استفاده از چندین رسانه، از دید دانش‌آموز، می‌تواند بهبودی در یادگیری و درک مطالب آموزشی ایجاد کند.

2- اصل مجاورت (Contiguity Principle):

اصل دوم تولید محتوای چند رسانه‌ای، به معنای مرتبط کردن محتوای آموزشی با جهان واقعی و تجربیات دانش‌آموزان است. برای مثال، در یک کلاس درس، می‌توان از موضوعاتی که با تجربیات دانش‌آموزان مرتبط هستند، برای یادگیری مفاهیم استفاده کرد.

برای توضیح بیشتر، فرض کنید که در یک کلاس درس زبان انگلیسی، معلم می‌خواهد به دانش‌آموزان مفهوم «تعطیلات» را آموزش دهد. به جای اینکه فقط تعریف کلمه «تعطیلات» را ارائه دهد، معلم می‌تواند به دانش‌آموزان بگوید که در تعطیلات چه کارهایی انجام می‌دهند. به عنوان مثال، دانش‌آموزان ممکن است بگویند که در تعطیلات با خانواده‌شان سفر می‌روند یا به سینما می‌روند. با این اطلاعات، معلم می‌تواند به دانش‌آموزان مفهوم «تعطیلات» را بهتر توضیح دهد و اینکه چرا این مفهوم برای آن‌ها مهم است.

در این صورت، محتوای آموزشی به زندگی و تجربیات واقعی دانش‌آموزان مرتبط می‌شود و این باعث می‌شود که دانش‌آموزان به مفاهیم آموزش داده شده بهتر بپردازند و درک بهتری از آن‌ها داشته باشند. به عبارت دیگر، استفاده از تجربیات واقعی دانش‌آموزان به عنوان یکی از رسانه‌ها در تولید محتوای آموزشی، می‌تواند بهبودی در یادگیری و درک مطالب آموزشی ایجاد کند.

3- اصل چند حسی (Modality Principle):

اصل سوم “اصل یکپارچگی چندرسانه‌ای” است که بیان می‌کند که محتوای آموزشی باید به گونه‌ای باشد که هماهنگی و یکپارچگی بین محتوا و رسانه های مختلف را بهبود بخشد. به عبارت دیگر، محتوای آموزشی باید برای تمامی رسانه‌های مورد استفاده طراحی شده و در همان زمان و به همان شیوه ارائه شود.

در محیط کلاس درس، یک مثال ساده از این اصل می‌تواند استفاده از متن، تصویر و ویدئو باشد که همگی در جهت یادگیری یک مطلب و با هماهنگی دقیق با هم استفاده می‌شوند. برای مثال، یک درس درسی در مورد تاریخ یک کشور می‌تواند شامل متنی باشد که نشان دهنده تاریخچه کشور است، تصاویری که جاذبه توریستی‌های اصلی کشور را نشان می‌دهند و ویدئوهایی که نشان می‌دهد که چگونه زندگی در آن کشور است. این سه رسانه با هم هماهنگ شده‌اند و به یکدیگر کمک می‌کنند تا دانش آموزان مفاهیم درسی را بهتر فهمیده و یاد بگیرند.

4- اصل انسجام (Coherence Principle):

اصل چهارم “اصل همخوانی چندرسانه‌ای” است که می‌گوید که محتوای آموزشی باید با استفاده از رسانه‌های مختلف به گونه‌ای باشد که دانش آموزان بتوانند بهترین تجربه آموزشی را داشته باشند. به عبارت دیگر، رسانه‌های مختلفی که برای انتقال محتوای آموزشی به کار گرفته می‌شوند، باید به گونه‌ای باشند که بتوانند با نحوه یادگیری دانش آموزان همخوانی داشته باشند.

در محیط کلاس درس، یک مثال ساده از این اصل می‌تواند استفاده از رسانه‌های مختلف در یک درس باشد. برای مثال، در یک درس درسی در مورد شیمی، می‌توان از تصاویر و ویدئوها برای نشان دادن رابطه بین مواد شیمیایی و رفتار آن‌ها استفاده کرد. همچنین، می‌توان از نمودارها و جداول برای نشان دادن اطلاعات شیمیایی به کار گرفته شود. این تنوع در رسانه‌ها به دانش آموزان کمک می‌کند که بهترین تجربه آموزشی را داشته باشند، زیرا هر فرد می‌تواند به گونه‌ای که برایش بهترین است، از محتوای درسی استفاده کند.

5- اصل حشو (Redundancy Principle):

اصل پنجم در کتاب “e-Learning and the Science of Instruction” به عنوان اصل تنظیم اطلاعات و ارائه آن به صورت قابل فهم برای دانش‌آموزان بیان شده است. برای تنظیم اطلاعات باید به دو نکته توجه شود، اولین نکته این است که اطلاعات باید به گونه‌ای سازمان‌یافته شوند که بتوانند درک و یادگیری آسانی برای دانش‌آموزان فراهم کنند. دومین نکته آن است که میزان اطلاعات ارائه شده به دانش‌آموزان باید به گونه‌ای باشد که آن‌ها را از یادگیری خسته نکند.

در کلاس درس، برای رعایت این اصل می‌توان به چند روش توجه کرد. به عنوان مثال، می‌توان از تصاویر و نمودارها استفاده کرد تا اطلاعات را برای دانش‌آموزان سازمان‌یافته کنیم و با استفاده از رنگ‌های مناسب و نمایش‌های واضح، بتوانیم اطلاعات را به صورت قابل فهمی برای آن‌ها ارائه دهیم. همچنین می‌توان از فیلم‌ها، پادکست‌ها، نمونه کارها و تمرین‌های متنوع استفاده کرد تا دانش‌آموزان با تنوع مطالب، از یادگیری خسته نشوند. این امر به شیوه‌ی طراحی سازمان‌یافته‌ی درس‌ها و بهره‌گیری از تکنیک‌های تدریس متنوع قابل انجام است.

6- اصل شخصی سازی (Personalization Principle):

اصل ششم در کتاب “e-learning and the Science of Instruction” به اصطلاح “اصل تنوع” نامیده می‌شود و به معنای استفاده از چندین روش آموزشی برای ارائه مطالب است. با استفاده از این اصل، طراحان دوره‌های آموزشی باید از تنوع در روش‌های آموزشی استفاده کنند تا برای دانش‌آموزان یک تجربه آموزشی جذاب و کامل ارائه دهند.

یکی از مثال‌های کاربردی این اصل در کلاس درس، استفاده از روش‌های مختلف برای ارائه محتواست. به عنوان مثال، می‌توان برای آموزش مفهوم ریاضیاتی از روش‌های مختلفی مانند توضیح درس توسط معلم، استفاده از ویدیوهای آموزشی، استفاده از بازی‌های آموزشی و یا پرسش و پاسخ محور استفاده کرد. با این کار، دانش آموزان بهترین روش آموزشی برای خود را مشخص کرده و یادگیری شان بهبود می‌یابد. همچنین، با استفاده از تنوع در روش‌های آموزشی، برای دانش‌آموزان یک تجربه آموزشی جذاب، جالب و متنوع فراهم می‌شود.

7- اصل تقطیع (Segmenting Principle):

اصل هفتم در کتاب “e-learning and the Science of Instruction” به عنوان “اصل انتخاب چند رسانه‌ای مناسب” شناخته می‌شود. این اصل بیان می‌کند که باید فرمت چند رسانه‌ای مناسبی را برای ارائه مطلب انتخاب کرد تا درک و یادگیری دانش‌آموز را بهبود ببخشد. برای مثال، استفاده از تصاویر به صورت همزمان با متن مطلب می‌تواند به درک بهتر و سریع‌تر مطلب توسط دانش‌آموز کمک کند. همچنین، استفاده از فیلم و ویدئو نیز می‌تواند به بهبود یادگیری کمک کند. با انتخاب چند رسانه‌ای مناسب، دانش‌آموزان به راحتی می‌توانند به مطلب دسترسی پیدا کرده و یادگیری بهتری را تجربه کنند.

8- اصل پیش آموزش (Pre-training Principle):

اصل هشتم در کتاب “e-learning and the Science of Instruction” به اصل “فراخوانی بالقوه‌های پیشین” معروف است. این اصل بیان می‌کند که برای آموزش بهتر و موثر، باید از دانش و تجربیات قبلی دانش‌آموزان استفاده کرد. به عبارت دیگر، ارتباط بین مطالب جدید و مطالب قبلی باید به خوبی برقرار شود تا دانش آموزان بتوانند بهتر و سریع‌تر درک کنند.

برای مثال، فرض کنید در یک کلاس درس، دانش آموزان در حال یادگیری مفهوم حجم هستند. درس بعدی آنها درباره‌ی مساحت است. می‌توان از دانش حجم در درس قبلی بهره برد و با برقراری ارتباط بین مفاهیم حجم و مساحت، درس جدید را بهبود بخشید. مثلاً، می‌توان گفت حجم مکعبی با طول، عرض و ارتفاع مساوی با مجموع سه ضلع آن محاسبه می‌شود و به عنوان مثال از حجم یک مکعب با ضلع ۲، می‌توان به عنوان مساحت یک مربع با ضلع ۲ استفاده کرد.

در کلاس درس، اصل فراخوانی بالقوه‌های پیشین می‌تواند با استفاده از تکرار، بازخورد و ارائه نمونه‌های کاربردی واضح‌تر و سریع‌تر به دانش آموزان کمک کند تا مطالب جدید را بهتر درک کنند.

در کل، کتاب “e-learning and the science of instruction” به عنوان یک راهنمای کامل و جامع، به طراحان و تدریس‌کنندگان دوره‌های آموزشی آنلاین، نشان می‌دهد که چگونه با بهره‌گیری از اصول و قواعد علمی و تکنولوژی‌های آموزشی، دوره‌های آموزشی آنلاین موثر و با کیفیت بالا طراحی و اجرا شوند.

محتوای چند رسانه ای

8 مزیت کلاس معکوس که شما نمی‌دانید!