در فرآیند آموزش و یادگیری، حواس پرتی از چالش‌هایی است که ممکن است باعث کاهش تمرکز و توجه دانش آموزان در کلاس درس شود. حواس پرتی می‌تواند به علت متنوعی از عوامل از جمله عدم علاقه، خستگی، فشارهای روانی یا راهبردهای یادگیری نامناسب رخ دهد. از آنجایی که تمرکز و توجه به محتوای درس برای یادگیری مؤثر بسیار حیاتی است، لازم است راهکارهایی برای کاهش حواس پرتی دانش آموزان در کلاس درس شناسایی و اجرا شود.
در این مقاله، ما به بررسی انواع راهکارهایی که می‌تواند به کاهش حواس پرتی دانش آموزان کمک کند، می‌پردازیم.
هدف این مقاله، آشنایی با این راهکارها است و توضیح دادن اینکه چگونه می‌توانند به کاهش حواس پرتی و افزایش تمرکز و توجه دانش آموزان کمک کنند. همچنین، برای هر راهکار توضیحاتی درباره نحوه اجرا و مثال‌هایی ارائه می‌دهیم تا بهترین روش‌های استفاده از آنها را در کلاس درس به دست آورید.
برای رفع حواس پرتی دانش آموزان در کلاس درس، می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
1. ایجاد محیط آموزشی مناسب
طمینان حاصل کنید که محیط کلاس آرام و مرتب است. حذف هرگونه تشتت و اشیاء غیرضروری می‌تواند تمرکز دانش آموزان را بهبود بخشد.
برای مثال، شما می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
تمرین درون‌سری
در این تمرین، دانش آموزان به صورت شفاهی یک داستان را درون خود بسازند و سپس آن را با استفاده از فنون بیان به دیگران بیان کنند. آنها باید از توصیفات جزئی و تصاویر زنده استفاده کنند تا داستان را برای شنوندگان به واقعیت نزدیک کنند.
محیط کلاس را سازماندهی کنید
اطمینان حاصل کنید که تمامی میزها و صندلی‌ها در کلاس به ترتیب منظم قرار گرفته‌اند. اشیاء اضافی و غیرضروری را از محیط کلاس حذف کنید. به طور مثال، کارت‌ها و پوسترهای تزئینی می‌توانند به جای منظم قرار گیرند تا کلاس ظاهری آراسته و مرتب داشته باشد.
استفاده از نورپردازی مناسب
نور مناسب در کلاس می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر تمرکز دانش آموزان داشته باشد. اطمینان حاصل کنید که کلاس به خوبی روشن است و هیچ نورهای مزاحم یا تاریکی‌های اضافی وجود ندارد.
ایجاد فضای آرام
برای کاهش تشتت و حواس پرتی، فضای آرام و ساکت در کلاس ایجاد کنید. محدود کردن نویز و مزاحمت‌ها می‌تواند به دانش آموزان کمک کند تا تمرکز خود را حفظ کنند. به عنوان مثال، می‌توانید قوانینی را درباره صحبت کردن با صدای پایین و احترام به سایران تعیین کنید.
استفاده از تنظیمات صوتی
از تنظیمات صوتی در کلاس استفاده کنید تا به دانش آموزان کمک کند تمرکز خود را حفظ کنند. می‌توانید از موسیقی آرامش‌بخش یا صداهای- ایجاد حوزه‌های تمرکز: در کلاس، حوزه‌های تمرکزی را برای دانش آموزان ایجاد کنید. مثلاً، می‌توانید یک نقطه تمرکز را روی تخته یا دیوار کلاس تعیین کنید و دانش آموزان را تشویق کنید تا تمرکز خود را بر روی آن نقطه حفظ کنند.
استفاده از روش‌های آرام‌بخش
برای کاهش استرس و تشتت دانش آموزان، از روش‌های آرام‌بخش مانند تمرینات تنفسی یا دقایق آرامش استفاده کنید. این فعالیت‌ها می‌توانند به آنها کمک کنند تا تمرکز و آرامش خود را بهبود بخشند.
2. ترتیب و برنامه‌ریزی مطالب
برای دانش آموزان، ترتیب منطقی و ساختاردهی درسی مهم است. تدریس مطالب را با توجه به پیش‌نیازها و ترتیب منطقی آنها برنامه‌ریزی کنید.از قبل برنامه‌ریزی دقیق برای هر درس و فعالیت انجام دهید. در این برنامه‌ریزی، زمان‌بندی مناسب و متناسب را برای هر فعالیت در نظر بگیرید. برای مثال، فرصت‌های استراحت کوتاه بین درس‌ها را فراهم کنید تا دانش آموزان بتوانند تمرکز خود را بازیابی کنند.ترتیب و برنامه‌ریزی مطالب درسی به معنای ساختاردهی منطقی و مرتب در ارائه مطالب به دانش آموزان است. این روش به دانش آموزان کمک می‌کند تا بهترین درک و فهم را از مفاهیم درسی پیدا کنند و تمرکز شان را افزایش دهد.
برای مثال، درس ریاضی را در نظر بگیرید. برنامه‌ریزی مناسب و ترتیب درست مطالب می‌تواند به شرح زیر باشد:
گام اول: مرور پیش‌نیازها
قبل از شروع به تدریس مفاهیم جدید، مرور و تثبیت مفاهیم پیش‌نیاز را انجام دهید. به عنوان مثال، اگر قصد دارید درسی درباره جدول ضرب را آموزش دهید، ابتدا مروری کوتاه بر مفاهیم جمع و ضرب را انجام دهید.
گام دوم: تعریف و توضیح مفهوم جدید
با معرفی مفهوم جدید، تعریف آن را به دانش آموزان توضیح دهید. استفاده از تصاویر، نمودارها یا مثال‌های واقعی می‌تواند به فهم بهتر دانش آموزان کمک کند.
گام سوم: ارائه مثال‌ها و تمرینات
پس از توضیح مفهوم، مثال‌هایی را به دانش آموزان ارائه دهید تا آن مفهوم را در کاربردهای عملی مشاهده کنند. همچنین، تمریناتی مرتبط با مفهوم را به آنها بدهید تا مهارت عملی کسب کنند.
گام چهارم: استفاده از فعالیت‌های تعاملی
در این مرحله، به دانش آموزان اجازه دهید در گروه‌های کوچک به همدیگر کمک کنند و مسائل مرتبط با مفهوم را بحث کنند.
3. تنوع در روش‌های آموزشی
استفاده از روش‌های آموزشی متنوع می‌تواند توجه و علاقه دانش آموزان را جلب کند. از تکنیک‌هایی مانند بحث گروهی، استفاده از تصاویر و نمودارها، استفاده از ویدیوها و نمونه‌های عملی درسی استفاده کنید.تنوع در روش‌های آموزشی به معنای استفاده از روش‌ها و راهبردهای متنوع در ارائه مطالب و فعالیت‌های آموزشی است. با ارائه تنوع، می‌توانید به تمامی نیازها و سبک‌های یادگیری مختلف دانش آموزان پاسخ دهید و تمرکز و علاقه آنها را بهبود بخشید.
برای مثال، می‌توانید از روش‌های آموزشی زیر استفاده کنید:
روش یک: سخنرانی و توضیحات شفاهی
با استفاده از سخنرانی و توضیحات شفاهی، می‌توانید مفاهیم و مطالب را به دانش آموزان توضیح دهید. این روش مناسب برای ارائه اطلاعات اولیه و توضیح مفاهیم پیچیده است.
روش دو: استفاده از تصاویر و نمودارها
با استفاده از تصاویر و نمودارها، می‌توانید مفاهیم را به صورت بصری ترسیم کنید و به دانش آموزان کمک کنید تا بهتر فهم کنند. به عنوان مثال، در درس علوم، می‌توانید از تصاویر شیمیایی یا نمودارهای فیزیکی استفاده کنید.
روش سه: فعالیت‌های گروهی
با تشکیل گروه‌های کوچک و انجام فعالیت‌های گروهی، می‌توانید به دانش آموزان فرصتی برای همکاری، تبادل نظر و یادگیری از یکدیگر بدهید. به عنوان مثال، می‌توانید یک پروژه گروهی را به دانش آموزان بسپارید تا مفاهیم درس را به صورت عملی به کار ببینند.
روش چهار: بازی و رقابت
بازی‌ها و رقابت‌ها می‌توانند راهی جذاب برای یادگیری و تمرین مفاهیم باشند. به طور مثال، می‌توانید بازی‌هفعالیت‌های تعاملی در کلاس درس می‌توانند به دانش آموزان
4. فعالیت‌های تعاملی
دانش آموزان را به فعالیت‌های تعاملی مشارکت دهید. مثلاً، می‌توانید سوالاتی را مطرح کنید و از دانش آموزان بخواهید در مورد موضوع صحبت کنند، یا از آنها بخواهید یک تمرین یا پروژه‌ای را به صورت گروهی انجام دهند.این فعالیت‌ها از طریق همکاری، تبادل نظر و اشتراک‌گذاری ایده‌ها بین دانش آموزان صورت می‌گیرند. برخی از فعالیت‌های تعاملی عبارتند از:
فعالیت یک: بحث گروهی
دانش آموزان را در گروه‌های کوچک تقسیم کنید و سوالات و مسائل مربوط به درس را به آنها بدهید. هر گروه باید درباره موضوع مشخصی بحث کند و نتایج را به دیگر گروه‌ها ارائه دهد. این فعالیت به دانش آموزان امکان می‌دهد ایده‌ها و دیدگاه‌های مختلف را بشنوند و بهبود مهارت‌های ارتباطی و تیمی خود را تجربه کنند.
فعالیت دو: ارائه‌های گروهی
هر گروه از دانش آموزان می‌تواند موضوع یا مفهومی را به صورت ارائه توضیح دهد. این فعالیت به دانش آموزان کمک می‌کند مهارت‌های ارائه و عمومی سازی خود را بهبود بخشند و از طریق تدریس به دیگران، مطالب را بهتر فهمیده و یاد بگیرند.
فعالیت سه: بازی‌های تعاملی
بازی‌های تعاملی می‌توانند به دانش آموزان کمک کنند تا به صورت فعال و پویا در فرآیند یادگیری شرکت کنند. مثلاً، می‌توانید بازی‌های دسته‌بندی، مسابقات دانشنامه‌ای یا مسابقات تیمی برگزار کنید که دانش آموزان باید به صورت همکاری و رقابتی در آنها شرکت کاستفاده از تکنولوژی در فعالیت‌های آموزشی می‌تواند بهبود و تنوعی به فرایند یادگیری دانش آموزان ببخشد
5. استفاده از تکنولوژی
بهره‌برداری از ابزارها و فناوری‌های آموزشی می‌تواند توجه دانش آموزان را به جلب کند. استفاده از نرم‌افزارها، نمایشگرهای تعاملی، ویدیوها و نمونه‌های مجازی می‌تواند فعالیت درسی را جذاب تر کند..تکنولوژی می‌تواند شامل وسایل مختلفی مانند کامپیوتر، تبلت، نرم‌افزارها، اینترنت و منابع آنلاین باشد. به طور کلی، استفاده از تکنولوژی در آموزش می‌تواند به صورت زیر باشد:
یک: استفاده از نرم‌افزارهای آموزشی
امروزه بسیاری از نرم‌افزارها و برنامه‌های کامپیوتری برای آموزش موضوعات مختلف وجود دارند. این نرم‌افزارها می‌توانند به دانش آموزان کمک کنند تا به صورت تعاملی و جذاب مفاهیم را یاد بگیرند. به عنوان مثال، نرم‌افزارهای آموزشی در ریاضیات، زبان انگلیسی، علوم و فناوری اطلاعات وجود دارند.
دو: منابع آنلاین
اینترنت و منابع آنلاین می‌توانند به دانش آموزان امکان دسترسی به اطلاعات و منابع متنوع را بدهند. می‌توانید از وب‌سایت‌ها، پلتفرم‌های آموزشی آنلاین، ویدئوها و منابع تعاملی مختلف برای تقویت و تنوع درس‌ها استفاده کنید.
سه: تولید محتوای چندرسانه‌ای
با استفاده از تکنولوژی، می‌توانید محتوای آموزشی چندرسانه‌ای را تولید و به دانش آموزان ارائه کنید. می‌توانید از تصاویر، نمودارها، ویدئوها، انیمیشن‌ها و صداها برای توضیح و نمایش مفاهیم درسی استفاده کنید.
6. تنظیم زمان درس
بهتر است درس‌ها و فعالیت‌ها را به صورت کوتاه و متناوب برنامه‌ریزی کنید. درس‌های طولانی و پیوسته می‌توانند باعث خستگی و کاهش تمرکز دانش آموزان شوند. بین دروس کوتاه، وقفه‌های کوتاه برای استراحت و تمرینات تنفسی نیز اضافه کنید. تنظیم زمان درس یک راهکار مهم برای کاهش حواس پرتی دانش آموزان است. با مدیریت و برنامه‌ریزی مناسب زمان درس، می‌توانید فرصت‌های یادگیری را بهینه کنید و توانایی حفظ تمرکز دانش آموزان را افزایش دهید. برخی از راهکارها برای تنظیم زمان درس عبارتند از:
یک: برنامه‌ریزی و تقسیم بندی زمان
قبل از شروع کلاس، برنامه‌ریزی دقیقی برای زمان‌بندی مطالب درسی انجام دهید. تقسیم بندی زمانی برای هر فعالیت و مرحله درس، مانند توضیح مفاهیم، تمرینات عملی و بحث‌ها، به دانش آموزان کمک می‌کند تا ساختاری مشخص در ذهنشان برای یادگیری ایجاد کنند.
دو: استفاده از تکنیک‌های تنظیم زمان
می‌توانید از تکنیک‌هایی مانند روش Pomodoro استفاده کنید. در این روش، زمان را به فواصل کوتاهی تقسیم می‌کنید، مانند 25 دقیقه یادگیری فعال و 5 دقیقه استراحت. این تکنیک به دانش آموزان کمک می‌کند در مدت زمان کوتاهتر تمرکز خود را بهبود بخشند و حواس پرتی را کاهش دهند.
7. ارائه اهداف و معنا
همواره به دانش آموزان توضیح دهید که هدف درس و فعالیت‌ها چیست و چرا باید به آن توجه کنند. معنا و ارتباط درس با زندگی واقعی را برای آنها تبیین کنید.ارائه اهداف و معنا به دانش آموزان می‌تواند برای کاهش حواس پرتی در کلاس درس بسیار مؤثر باشد. وقتی دانش آموزان می‌فهمند که چرا این موضوع یا درس برایشان مهم است و چه اهدافی را در پیش دارند، ممکن است بیشتر تمرکز کنند و مشتاق‌تر به یادگیری باشند. برای ارائه اهداف و معنا، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
یک: توضیح اهداف درس
در ابتدای درس، به دانش آموزان بگویید که اهداف و مهارت‌هایی که قصد دارید در این درس آنها را آموزش دهید چیستند. بیان کنید که چرا این مفاهیم و مهارت‌ها برای آینده آنها مفید است و چگونه می‌تواند در زندگی و کارشان به آنها کمک کند. به طور مثال، اگر درس ریاضیات را تدریس می‌کنید، می‌توانید بگویید که مفاهیم ریاضیاتی باعث تقویت تفکر منطقی و مسئله‌حل در زندگی روزمره و در رشته‌های تحصیلی و حرفه‌ای مختلف مفید هستند.
دو: برقراری ارتباط با زندگی و علایق دانش آموزان
سعی کنید مفاهیم و موضوعات درسی را به زندگی و علایق دانش آموزان مرتبط کنید. به دانش آموزان نشان دهید که چگونه مطالبی که درس میدهید، به زندگی و علاقه‌های آنها مرتبط است. برای مثال، اگر درس زبان انگلیسی را تدریس می‌کنید و دانش آموزی علاقه‌مند به موسیقی است، می‌توانید از متن‌هایمی‌توانید از متن‌های موسیقی انگلیسی استفاده کنید تا دانش آموزان به طور عمیق‌تر با زبان انگلیسی در ارتباط با علایقشان درگیر شوند. بیان کنید که یادگیری زبان انگلیسی به آنها کمک می‌کند تا موسیقی‌های مورد علاقه خود را بهتر درک کنند، متن آنها را بفهمند و در آینده به عنوان موسیقی‌دان یا ترجمه‌کننده فعالیت کنند.
سه: ارتباط با مسائل جامعه‌مدار
بیان کنید که درس‌هایی که در حال آموزش آنها هستید، به دانش آموزان کمک می‌کند تا به مسائل جامعه‌مدار بپردازند و به حل آنها کمک کنند. برای مثال، اگر درس تاریخ را تدریس می‌کنید، می‌توانید بر روی اهمیت دانش تاریخی و تأثیر آن در شکل‌گیری جوامع و فرهنگ‌ها تأکید کنید. این برای دانش آموزان روشن می‌شود که تاریخ باعث شکل‌دهی به جوامع ما شده و یادگیری آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
چهار: معنا و ارزش شخصی
بیان کنید که دانش آموزان در چه میزان از یادگیری این درس بهره‌مند خواهند شد و چگونه می‌تواند به رشد و توسعه شخصیشان کمک کند. به آنها بگویید که چگونه این درس می‌تواند توانایی‌هایشان را در زمینه‌های مختلف ارتقا دهد و از آنها یک شهروند بهتر و موفق‌تر بسازد.
8. ایجاد تعامل
با دانش آموزان در ارتباط باشید و با آنها در مورد درس گفتگو کنید. شنیدن نظرات و ایده‌های آنها را تشویق کنید و به سوالاتشان پاسخ دهید. این اقدامات می‌تواند علاقه و تمرکز آنها را افزایش دهد. ایجاد تعامل با دانش آموزان یک راهکار مؤثر برای کاهش حواس پرتی در کلاس درس است. وقتی دانش آموزان فعالانه در فرآیند یادگیری شرکت می‌کنند و در فعالیت‌های تعاملی مشارکت می‌کنند، تمرکز و توجهشان به موضوع درسی افزایش می‌یابد. برخی از راهکارها برای ایجاد تعامل عبارتند از:
یک: بحث گروهی
دانش آموزان را در گروه‌های کوچک تقسیم کنید و آنها را به بحث و تبادل نظر درباره مفاهیم و موضوعات درسی دعوت کنید. این فعالیت باعث می‌شود که دانش آموزان با یکدیگر در مورد درس صحبت کنند، ایده‌ها و دیدگاه‌هایشان را به اشتراک بگذارند و در فرآیند یادگیری فعال شوند.
دو: سوال و پاسخ
از دانش آموزان بخواهید سوالات مربوط به مفاهیم درس را مطرح کنند و سپس به صورت فعال به آنها پاسخ دهید. این فعالیت باعث می‌شود دانش آموزان در فرآیند یادگیری شرکت کنند و بتوانند بر اساس پاسخ شما مفاهیم را بهتر درک کنند.
سه: بازی‌های آموزشی
استفاده از بازی‌های آموزشی و مسابقات درسی، به دانش آموزان کمک می‌کند تا به صورت پویا و تعاملی در فرآیند یادگیری شرکت کنند. این بازی‌ها می‌توانند به صورت خلاقانه و جذاب طراحی شده باشند و از رقابت، همکاری یا حل مسئله استفاده کنند.
سخن پایانی
در این مقاله، به بررسی راهکارهایی برای کاهش حواس پرتی دانش آموزان در کلاس درس پرداختیم. حواس پرتی می‌تواند یک عامل مؤثر در کاهش عملکرد تحصیلی و یادگیری دانش آموزان باشد، اما با استفاده از راهکارهای مناسب، می‌توان این مشکل را مدیریت کرد.
